TURKEY – Why did Turkey shoot down a Russian plane? (En-Türk)

Most historians and analysts would agree that the Republic of Turkey has followed a foreign policy in direction of the United States of America since the 1950s, the time when the country became a member of NATO. As the only exception, the Cyprus Operation of 1974 can be shown, as a foreign policy move against the USA.

Depending on ups and downs in daily politics, it can be said that Erdoğan’s ruling, lasting since 2002 until today (and probably for many more years), demonstrated a foreign policy that is in the direction of the United States – stating the contrary would not be objective. Similarly subjective would be to claim that it is only a coincidence that Erdoğan’s and his party’s anti-Israel discourses intensified, when the United States grew frostier and away from Israel, yet Turkey’s terms with Israel were good, when the United States and Israel improved their relations.

Not long ago, perhaps a couple of weeks, or even a couple of days ago, no one would probably ever guess that Turkey would shoot down a Russian warplane, as it did on November 24^th 2015.

When looking from the outside, Turkish – Russian relationships were looking as good as never before in history.

After the incident, authorities of the Turkish government assumed a quite humble attitude (even though they expected Russia would not give a military response thanks to the existence of NATO), so as not to have a too harsh response from Russia, economically speaking. According to the Turkish government, the incident was a misfortune; not a planned, intentional and hostile act against Russia. As for that official statement, the Russian warplane had violated Turkish airspace and Turkish warplanes were forced to shoot down the Russian warplane.

Surely, Turkey did not shoot down the Russian warplane because it only violated the border, in another time and another place, it could easily tolerate an air space violation of Russia; but the Turkish government said it right in one point: it was forced to shoot down the Russian warplane!

After the incident, various analyses were made by many supporters of the government. Some of them were adorned with references to Ottoman – Russian Wars and to the desire to gain access to the warm waters of the Tsardom of Russia. Of course, it is possible to evaluate the incident in many different ways. For example, looking from a global foreign policy aspect, it might be claimed that the USA was showing a reaction by using Turkey as a proxy to increase military presence of Russia in Syria, where the US is already in conflict with Russia, such as in Ukraine and in Georgia.

It can be said that this incident occurred because Turkey’s strategic plans towards the Middle East conflicted with Russia’s plans.

This way, it is possible to try to explain the situation by making foreign policy analyses towards the region. Some of these explanations seem to be right. However, the main answer of the question “why did Turkey shoot down a Russian warplane?” is hidden in Turkey’s domestic policy.

Previously, free from domestic policy, almost never affected from changing governments; the foreign policy of Turkey substantially became addicted to domestic policy over the last 10 years. According to its opponents, the government’s foreign policy, especially about Syria, has long been serving the interests and dreams of Erdoğan, rather than Turkey’s interests. On the one side, there are people who say Erdoğan has been bogging Turkey on foreign policy taking sectarian steps both serving his own dream “to be the leader of the Sunni İslamic World” (which is substantially broken) and pleasing the conservative electorate that he needs to maintain his own rule; on the other side, people say that Erdoğan is following a foreign policy towards his own illegal economic interests.

Even though he formerly said “I’m trampling all nationalisms”; Turkish nationalism, especially since the second half of 2015, became one of the major foundations of Erdoğan’s rule. In the upcoming years, in order to change the constitution by strengthening and securing his own rule, he also needs the support of voters who vote for the Turkish nationalist party. To acquire them, he needs to be at war with Kurds domestically and protect Turkmens abroad. Here, the issue that forced Erdoğan’s government to shoot down a Russian warplane was Russia’s attack on the region where many Turkmens live.

The situation that the government forces in Syria completely conquered the region, in which Turkmens live, with the support of Russian air operations and Erdoğan’s government doing nothing to prevent it from happening would leave him in a very hard condition concerning domestic politics. Erdoğan would be blamed for not protecting Turkmens and would lose the support of Turkish nationalist voters that he has supporting him right now. But, after an unexpected move like shooting down the Russian warplane, even though Turkmens lost all of their land in Syria, Erdoğan’s government would seem as if it did its best.

Another explanation of opponents is that Russia directly started to threaten the illegal trade of Erdoğan family with the IS, and that is why the warplane was shot down.

There is no proof yet that clearly shows such an illegal relation, which Russia mentioned, but supporters of Erdoğan absolutely denied.

However, trying to investigate this claim as a prosecutor or a journalist would be seen as treason – it does not seem possible to prove it even if it were true.

Türkiye Rus uçağını neden düşürdü?

Birçok tarihçi ve analist hemfikir olacaktır ki Türkiye Cumhuriyeti, bir NATO ülkesi olduğu 1950’li yıllardan beri Amerika Birleşik Devletleri’nin güdümünde bir dış politika takip etmiştir. Bunun tek istisnası, yani ABD’ye rağmen bir dış politika hamlesi gerçekleştirdiği tek durum olarak, 1974’deki Kıbrıs çıkarması gösterilebilir. Ara ara, günlük siyasette yaşanan iniş çıkışlara dayanarak bunun tersini iddia eden hükümet yanlıları olsa da, 2002’den günümüze devam etmekte olan ve muhtemelen uzun yıllar boyunca da devam edecek olan Tayyip Erdoğan yönetiminin ABD güdümünde olmayan bir dış politika yürüttüğünü söylemek, nesnellikten uzak bir değerlendirme olurdu. Erdoğan’ın ve partisinin İsrail karşıtı söylemlerinin yoğunlaştığı dönemlerin, ABD-İsrail ilişkilerinin bozulduğu dönemler olmasının; yine İsrail’le tekrar iyi ilişkiler kurulan dönemlerin ABD-İsrail ilişkilerinin düzeldiği dönemlere denk gelmesinin sadece bir tesadüf olduğunu iddia etmek gibi…

Çok değil, olaydan birkaç hafta, hatta birkaç gün öncesine kadar Türkiye’nin 24 Kasım’da bir Rus savaş uçağını düşüreceğini muhtemelen kimse tahmin edemezdi. Dışarıdan bakıldığında Türk-Rus ilişkileri, tarihi boyunca hiç olmadığı kadar iyi görünüyordu. Olaydan sonra Türk hükümet yetkilileri, Rusya’nın (NATO’nun varlığı sayesinde askeri bir karşılık veremeyeceğini tahmin etseler de) ekonomik açıdan sert bir karşılık vermemesi için oldukça alttan alan açıklamalar yaptılar. Türk hükümetine göre yapılan, Rusya’ya karşı planlı, bilinçli ve düşmanca bir eylem değil; bir talihsizlikti. Resmi açıklamaya göre Rus uçağı Türk hava sahasını ihlal etmişti ve Türk uçakları, Rus uçağını düşürmeye mecbur kalmıştı. Türkiye elbette Rus uçağını sırf sınır ihlali yaptığı için düşürmedi, başka bir yerde ve zamanda Rusya’nın yapacağı bir hava sahası ihlalini pekala rahatlıkla tolere edebilirdi; ama Türk hükümeti bir noktada gerçekten doğru söyledi: Rus uçağını düşürmeye mecbur kalmıştı!

Olayın ardından hükümet yanlısı birçok kişi tarafından çeşitli analizler yapıldı. Bunlardan bazıları Osmanlı-Rus savaşlarına ve Rus Çarlığı’nın sıcak denizlere inme politikasına yapılan göndermelerle süslendi. Elbette olayı çok farklı açılardan değerlendirmek mümkün. Örneğin global dış politika açısından bakarak ABD’nin; Ukrayna, Gürcistan gibi alanlarda halihazırda çekişme halinde olduğu Rusya’nın Suriye’de artan askeri varlığına Türkiye’yi kullanarak bir tepki gösterdiği iddia edilebilir. Türkiye’nin Ortadoğu’ya yönelik stratejik planlarının, Rusya’nın planlarıyla çatıştığı için bu olayın yaşandığı da söylenebilir. Bunun gibi, bölgeye yönelik dış politika analizleri yaparak durumu açıklamaya çalışmak mümkün. Bu tarz açıklamaların bazıları haklılık payı da taşıyorlar; ama “Türkiye Rus uçağını neden düşürdü” sorusunun esas cevabı Türkiye’nin iç politikasında gizli.

Daha önce iç politikadan bağımsız olan, değişen hükümetlerden neredeyse hiç etkilenmeyen Türkiye dış politikası, son 10 yıldır büyük oranda iç politikaya bağımlı hale geldi. Muhaliflerine göre mevcut hükümetin -özellikle de Suriye konusunda- uyguladığı dış politika, uzun zamandır Türkiye’nin çıkarlarından çok, Erdoğan’ın çıkarlarına ve hayallerine hizmet ediyor. Bir taraftan hem kendi (artık büyük oranda iflas etmiş) “Sünni İslam dünyasının lideri olma” hayaline hizmet eden, hem de iktidarını sürdürmek için ihtiyacı olan muhafazakar seçmeni memnun edecek mezhepçi adımlar atarak Türkiye’yi dış politikada bir bataklığa sapladığını söyleyenler varken; diğer taraftan Erdoğan’ın doğrudan kendi yasadışı ekonomik çıkarları doğrultusunda bir dış politika izlediğini söyleyenler de var.

Vaktiyle “tüm milliyetçilikleri ayağımın altında çiğniyorum” demiş olsa da, özellikle 2015’in ikinci yarısından beri Türk milliyetçiliği, Erdoğan iktidarının en temel dayanaklarından biri haline gelmiş durumda. Önümüzdeki yıllarda anayasayı kendi iktidarını güçlendirecek ve güvenceye alacak şekilde değiştirebilmek için kendi standart muhafazakar seçmeni dışında, Türk milliyetçi partisine oy veren seçmelerin desteğine de ihtiyacı var. Bunu elde edebilmek için de ülke içerisinde Kürtlerle savaş halinde olması, ülke dışında ise Türkmenleri koruyup kollaması gerekiyor. İşte Erdoğan hükümetini Rus uçağını düşürmeye mecbur bırakan şey, Rusya’nın Suriye’deki Türkmenlerin bulunduğu bölgeye saldırması oldu. Suriye’de hükümet güçlerinin, Rusya’nın hava operasyonları desteğinde Türkmenlerin bulunduğu bölgeyi tamamen ele geçirmesi ve Erdoğan hükümetinin de buna engel olamadığı gibi hiçbir şey de yapamamış olması; iç politikada onu çok zor bir durumda bırakacaktı. Erdoğan, Suriye yönetimine karşı kışkırttığı Türkmenleri koruyamamakla suçlanacak ve şu anda büyük oranda sahip olduğu Türk milliyetçi seçmenlerin desteğini kaybedecekti. Ama Rus uçağı düşürmek gibi beklenmedik bir hamleden sonra, Türkmenler Suriye’deki topraklarını tamamen kaybetseler bile, Erdoğan hükümeti elinden geleni yapmış görünecekti.

Muhaliflerin bir diğer açıklaması ise, Rusya’nın doğrudan Erdoğan ailesinin IŞİD’le yürütmekte olduğu yasadışı ticareti tehdit etmeye başladığı ve uçağın bu yüzden vurulduğu yönünde. Rusya’nın da dile getirdiği ve Erdoğan yanlılarının kesinlikle reddettiği böyle bir yasadışı ilişkiyi açıkça gösteren bir kanıt henüz yok; ama Türkiye’de bu iddiayı bir savcı veya bir gazeteci olarak araştırmaya kalkmak bile vatan hainliği sayılacağı için, doğru olsa bile kanıtlamak pek olası görünmüyor.