May is the month that gathers special days, which are important for three different political tendencies in Turkey. If we sort them by the number of their supporters from lowest to highest, these three political tendencies can be named as “libertarian, extreme leftist”, “secular, nationalist Kemalist” and “religious conservative”. The three days of May are celebration days, which are important for these groups – the 1st, 19th and 29th of May.
1st of May: “On Taksim”
First day of May is known and celebrated as the “International Workers’ Day” or “Labor Day” (or “May Day”) throughout the world. In Turkey, even though the formal name is longer, it is called “Labor Holiday (İşçi Bayramı)”. Having globally evolved since the 19th century, “May Day” turned into an important day even a “holy” day for those who name themselves Marxists, Communists, Socialists and Leftists (this list is extendable). But, unlike the rest of the world, May Day has also a meaning that is special for Turkey: “Taksim”. It continues to be a matter of debate between the government and civil groups, whether the corteges of workers’ unions can enter the Taksim Square and celebrate May Day there or not. Hence, Taksim comes to be an ideological battleground. Just because it is the first “May Day” after the anti-government acts known as the “Gezi Park protests”, it is especially important for both sides.
But first, let’s take a look at the background of the story.
Taksim Square is the most famous square in İstanbul and even in Turkey. It hosted numerous important events throughout the democratic history of Turkey; Taksim had become sacred in the eyes of the proponents of leftist and progressive ideologies over time (they were always the minority during the Turkish democracy). On the other hand, for leaders of rightist and conservative ideologies (they always have greater numbers of supporters), it is seen as a target that must be seized. Necmettin Erbakan, the deceased leader of the religious and conservative political act known as “National Vision (Milli Görüş)”, who brought up the founders of the ruling “Justice and Development Party (Adaletve Kalkınma Partisi)”, had frequently mentioned his dream of constructing a mosque on Taksim Square throughout the 1970s, 1980s and 1990s. Last year, that dream was modernized as “the project of the Bombardier Barracks (Topçu Kışlası Projesi)” (a project to build a shopping mall referring to Ottoman architecture in the place of the Gezi Park, Taksim) and tried to be made real once again by Erbakan’s former disciple, Prime Minister Recep Tayyip Erdoğan who left Erbakan’s party in 2001 and came to power in 2002 with his own party. Causing “Gezi Park Protests”, this attempt raised the importance of Taksim in the eyes of Libertarian Leftist groups even more.
Even though the protests, which unite all anti-government elements ignoring the differences amongst each other happened all around the country, the center of resistance was Gezi Park just beside Taksim Square.
The protests in all other cities had been made to support the resistance and the occupation of Taksim. The young protesters who lost their lives because of violent involvement of the police and government-supporting civilians during the protests have raised the sentimental value of Taksim just like losses of 1977 – which needs mentioning. The date of the 1st of May 1977 has particular importance for Taksim with regard to becoming a sacred ground for the Turkish Left. Just like the sacralization of places where the loyal followers of a religion were martyrized, 34 people who gave their lives on Taksim on the 1st of May 1977 (also known as “Bloody May Day”) have sanctified Taksim for their comrades.
The May Day of 2014 had a particular importance for government and anti-government groups. During a year full of anti-government protests throughout the country, bribery and corruption operations against Erdoğan and his ministers, the wiretapping scandals; having had the hardest period of his political carrier; Erdoğan has strengthened his puissance with an epic election victory. Although the government spokesmen said the reason why Taksim was closed to celebrations was the security of attendees’ lives; his opponents think that Erdoğan wanted to punish them by filling Taksim with thousands of Policemen and closing it down to celebrations – a symbolic act as it was the starting point of all his difficulties throughout the year.
The anti-government worker unions and all other opponent groups did not want to accept the alternative celebration area, which the government imposed on them and wanted to show how important Taksim was to them. Just like the “al-masjid al-aqsa” issue between İsrael and Palestine, Taksim Square seems to be remain on the agenda for many years. It is tried to be shaped by the powerful government at its own will and at the same time protected by the weak but faithful groups as a holy place.
19th of May: The beginning of the Turkish War of Independence (!)
“The 19th of May” has been celebrated as “Youth and Sports Day” since the 1930s. Since the military coup of 1980, it is officially called “Commemoration of Atatürk, Youth and Sports Day”. The day had been celebrated generally with demonstrations of high school students in great city stadiums with attendance of the entire state protocol throughout the country until the year of 2012. But in 2012, the great celebrations in stadiums have been ended by a government decision. The reason for the government decision was that “the students were getting ill because of cold weather during the preparation of the celebration and their studying performances were badly affected”.
But for the most crowded opposition group of the country, “the secular nationalists (Ulusalcılar)”, it was just one of the anti-secular and anti-Kemalist practices of the reactionist government: Wearing extremely modern and seasonable clothes, boys and girls were presenting their shows and this was unacceptable for a Muslim-conservative government! It is also the day of “Atatürk commemoration” and Atatürk must be a forgotten person, not a memorable one for the government! Because of this, it was just the first step of the complete disposal of the “19th of May” by the government! It doesn’t seem like the secular nationalist’s accusations are unfair; but even if we try to evaluate objectively, “the 19th of May” seems to have fundamental problems as a national holiday.
In Turkey, the four national holidays have been celebrated for many years. These days are the anniversaries of four events that happened between 1919-1923. The “29th of October” (1923) is the anniversary of the proclamation of the republic. The “23rd of April” (1920) is the anniversary of assembling the Turkish Parliament (Grand National Assembly of Turkey) which would rule through the Turkish War of Independence and proclaim the Republic. The “30th of August” (1922) is the anniversary of a decisive victory of the Turkish Army over the Greek Army in Anatolia. The historical bases of these three anniversaries are reliable and justify celebration of these dates as national holidays. But the fourth one, “the 19th of May”, makes things complicated.
Students in Turkey learn the date of the 19th of May 1919 as the day that the founder of the Turkish Republic, Mustafa Kemal Atatürk, crossed from Istanbul into Anatolia and started the war of Independence. Still, if you ask a Turkish citizen, probably, the memorized short answer you will get is going to be like this. Despite the fact that it has begun to change in recent years, we can think of it as the legacy of “those politics extolling Atatürk and basing all the history of the Turkish Independence War on him” – which had been continued by the state for many years. But all related historians know that the Turkish War of Independence did not begin on the 19th of May 1919, therefore this date does not have great objective historical importance.
Atatürk recounts the War of Independence from his point of view at “Nutuk (Speech)” which is the text of the long speech he gave in 1927 at the caucus of his party. “I landed at Samsun (a North Anatolian city) on the 19th of May of 1919” is the beginning sentence of “Nutuk” which is a political propaganda speech in which he criticized his rivals, who were with him during the War of Independence but became opponents after the war. Atatürk designated that day as the day in which he joined the national forces; he would become their leader in the future; but right afterwards he gave information showing the fight in Anatolia against the occupations started before that date. Basically the “19th of May day” can be seen as the continuation of the mindset of the military coup, which extremely glorified Atatürk’s image and made people of Turkey (most of them) inwardly bored with him. Even so, especially while this government is in power, it does not seem possible for Kemalists to stay silent on the issue of a disappearing “19th of May”.
The Republican People’s Party, the party, which was also founded by the founder of the republic (Mustafa Kemal Atatürk), has always been striving to protect and maintain his principles. Despite not gaining votes only from Kemalists, they are essentially in the position of representing the groups, which can be named as “secular nationalist Kemalists”; it is the second biggest political party in Turkey, according to votes. Having noticed that extreme sensitiveness about issues revolving around Atatürk and secularism did not move a great majority in the country to support the party, they have recently been pursuing a softer policy about these issues.
But, in the local elections about a month ago (even though the party raised its votes compared to the previous one), the unexpected great election victory of the ruling party has given an opportunity to Kemalist groups in the party to raise their voices once again. And to raise their voices loudly, they are going to use the upcoming “19th of May”. The “19th of May” seems to become an issue of disagreement between the Kemalists and the government for the next couple of years.
29th of May: Conquest of Istanbul, over and over again
This is the day of May, which is important for conservatives. Although they cannot give a clear political message, religious days and holidays in Turkey have been the periods for politicians to show to the public how religious they are and to make conservative discourses competing against each other. Accepted and celebrated by the entire country (even Muslims all over the world) the religious days and holidays are difficult to be politicized and to be taken over by the conservative political ideology.
While Kemalists have the national, official holidays and a historical name as Atatürk that they can embrace, extol and be proud of, the conservatives have been looking for historical events and names that only they can embrace and be proud of to compete with the Kemalists. Potential candidates are two historical events and one historical character: the events are the “Battle of Gallipoli” and the “Conquest of Istanbul”; the historical character is Mehmed the Conqueror. Activities regarding the anniversary of the Battle of Gallipoli are practiced usually in March.
Based on hearsay stories rather than historical documents (according to them, Turkish soldiers had been supported by İslamic mystic powers during the battle), the conservative activities for the anniversary of the Battle of Gallipoli prefer to ignore Mustafa Kemal who actually had a key role in the battle and would become the leader of the Independence Movement in the future thanks to his success at Gallipoli. The “Battle of Gallipoli” is a subject to be discussed separately. But we are going to focus on the conquest of Istanbul that happened in May.
To possess Istanbul, the biggest and for many people the most beautiful city of Turkey, in other words to be its mayor is seen as key to obtain the power in Turkish politics. Recep Tayyip Erdoğan started his legendary political carrier in Istanbul and is often considered as “an Istanbul Loving Prime Minister” by himself and by his followers. In Istanbul, the Conquest is celebrated with great activities glorifying Mehmed the Conqueror.
Giant posters “We are grateful for 560 years” are displayed on the roads. As a historical event, the conquest of Istanbul has a very important place in the narration of Turkish national history and it is an event to be proud of for the vast majority of Turkish people. Mehmed the Conqueror is considered as one of the greatest Turkish historical character. He was the one chosen by the prophet of Islam and all the Turks living today are “his descendants”! Children in Turkey grow up with the story of western countries regretting the conquest of Istanbul since centuries; begrudging the Turks and waiting for an opportunity take Istanbul back from Turks. The government’s ideology seeks to use the conquest of Istanbul for its politics. In the period before the local elections on the 30th of March 2014, we witnessed that pro-governmental media have tried to create a similarity in perception between the “conquest of Istanbul by Mehmed the Conqueror and having had Istanbul for 560 years by Turks” and “taking the mayoralty of Istanbul by Recep Tayyip Erdoğan and having continued to keep it for 20 years through his successors who share his political views”.
Having one of the highest ratings in TV series throughout the years and openly supporting the prime minister and his government with its scenario; one of the episodes of the mafia/spy TV serial “Valley of Wolves (Kurtlar Vadisi)” had such a scene: A cardinal (yes, a Catholic cardinal) was blessing the actors who symbolize the leaders of the main opposition party in the country and his candidate for the mayoralty of Istanbul (who, in reality, have no connection with Christianity) and asks them if they would succeed in taking Istanbul back after centuries! While any neutral person cannot refrain from calling it “utter nonsense”, the message, which creates similarities between the stories of Erdoğan and Mehmed the Conqueror, is trying to subconsciously affect thousands of voters through this scene. Probably, very big celebrations will be happening on the next 29th of May, given the victory in the elections. But there is also a deep basic problem in the claim to Mehmed the Conqueror by conservatives in Turkey. According to any historian, Mehmed the Conqueror was never a conservative.
Regarding the circumstances of his time, Mehmed was an extremely enlightened ruler. Open-minded, he was keen on science and art. He wasn’t loved much by his people during his 30 years of rule. He wasn’t loved because he constantly collected extra taxes beside the standard annual taxes to finance his military campaigns, which he executed almost every year. His viziers (ministers) weren’t usually his advisors but practitioners of his orders. And he ruled his country alone with an iron hand. Besides he bore the western titles (like “Emperor of Rome”) proudly and he had his paintings made just like the western rulers. Probably all historians may agree that if Mehmed the Conqueror was a candidate in a democratic election, taking votes from the conservatives would be hard. But, in schools, he is being taught as the greatest sultan of the Ottoman History.
His successor and son Bayezid the Devout (Sofu) who had his paintings thrown out of the palace, was the real conservative. He was very devoted and showed great respect to Muslim clerics. He executed too few military campaigns, didn’t take extra taxes in contrast to his father and according to historical sources he was loved very much by his people. If Bayezid participated in the election, he would probably gain most of the conservative votes. But, he is being taught in the schools as an unsuccessful sultan from the rising period of the empire.
Thanks to insufficient historical knowledge of Turkish people, the conservative government doesn’t seem to have any problem embracing the conquest and the conqueror in the short term. At every 29th of May, we will continue to be “grateful” for upcoming years.
Over, over and over again!
Mayıs’ın 3 gününe, Türkiye’den 3 siyasi ideoloji
Mayıs, Türkiye’deki üç farklı siyasi eğilim için önemli günlerin toplandığı bir aydır. Destekçi sayısına göre küçükten büyüğe sıralayacak olursak; bu üç siyasal eğilim; özgürlükçü radikal sol, ulusalcı Kemalizm ve dindar muhafazakarlık olarak adlandırılabilir. Mayıs ayındaki üç gün ise, Türkiye’deki bu gruplar için önemli kutlama tarihleridir. Sırasıyla 1, 19 ve 29 Mayıs.
1 Mayıs: “Taksim’de ya da Taksim’de”
Mayısın ilk günü, tüm dünyada “Uluslararası Emekçiler Günü” veya “İşçi Günü” olarak bilinir ve kutlanır. Türkiye’de ise, resmi adı daha uzun olsa da, kısaca “İşçi Bayramı” denir. “1 Mayıs”, tüm dünyada, 19’üncü yüzyıldan beri evrim geçirerek, kendisini “Marksist, Komünist, Sosyalist, Solcu” (bu liste uzatılabilir) olarak adlandıranlar için önemli, hatta “kutsal” bir gün haline gelmiştir. Ancak dünyanın geri kalanından farklı olarak, 1 Mayıs’ın Türkiye’ye özel bir anlamı daha vardır: “Taksim”. Kutlamaların Taksim Meydanı’nda yapılıp yapılamayacağı, sendikaların kortejler halinde Taksim’e girip giremeyeceği; hemen her sene hükümetle sivil gruplar arasında tartışma konusu olmaya devam etmiş ve Taksim ideolojik bir mücadele alanı haline gelmiştir. Bu sene, hükümet karşıtı Gezi Parkı eylemlerinden sonraki ilk “1 Mayıs” olduğu için, iki taraf için de ayrı bir öneme sahipti. Ama önce, öncesine bakalım.
Taksim, İstanbul’un, hatta tüm Türkiye’nin en ünlü meydanıdır. Türkiye’nin demokrasi tarihi boyunca yaşanan sayısız önemli olaya ev sahipliği yapan Taksim, zamanla (sayısal desteği genellikle az olan) Türkiye’deki sol ve ilerici ideolojilerin taraftarları için bir kutsiyet kazanmıştır. Bu yüzden de (genelde çoğunluğun desteğini almayı başaran)Türkiye’deki sağ muhafazakar ideolojilerin liderleri için “ele geçirilmesi gereken bir hedef” olarak görülmüştür. Türkiye’de şu anda iktidarda olan Adalet ve Kalkınma Partisi’nin kurucularını yetiştirmiş olan dindar-muhafazakar “Milli Görüş” hareketinin merhum lideri Necmettin Erbakan;“Taksim Meydanı’na cami yapmak” hayalini; 1970’li, 80’li ve 90’lı yıllar boyunca sıkça dile getirmiştir. Bu hayal, 2001’de Erbakan’dan ayrılarak kendi partisini kurup 2002’de iktidara gelen, Erbakan’ın eski öğrencisi Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından “Topçu Kışlası projesi” (Osmanlı dönemine gönderme yapan mimarisi olan bir alışveriş merkezi inşası) ile modernleştirilerek, geçtiğimiz yıl bir kez daha gerçekleştirilmeye çalışıldı. Ancak “Gezi Parkı Eylemlerine” yol açan bu girişim; Taksim’in, Türkiye’deki özgürlükçü sol kesimler için -zaten çok yüksek olan- değerinin daha da yükselmesine neden oldu. Hükümet karşıtı tüm unsurların kendi farklılıklarını göz ardı ederek birleştikleri eylemler, ülkenin dört bir yanında gerçekleşse de, direnişin merkezi, Taksim Meydanı’nın hemen yanındaki Gezi Parkı’ydı. Diğer tüm şehirlerdeki eylemler, Taksim’deki direniş ve işgale destek için yapılmaktaydı. Bu eylemler sırasında polisin ve hükümet yanlısı sivillerin müdahalesiyle hayatını kaybeden gençler, aynı 1977’dekiler gibi, kendileriyle aynı görüşteolanlar için “Taksim’in” manevi değerini daha da yükselttiler. 1977’den de söz etmemiz gerekir. 1 Mayıs 1977 tarihinin, Taksim’in, Türkiye solu için kutsal bir mekan haline gelmesinde önemli bir yeri vardır. Aynen bir dini inancın temsilcilerinin “şehit edildikleri” yerlerin sonradan kutsallaşması gibi; 1977’nin 1 Mayıs’ında (“Kanlı 1 Mayıs” olarak da bilinir) Taksim’de hayatını kaybeden 34 kişi, Taksim’i “kendi yoldaşları” için daha da kutsallaştırmış oldu.
2014 yılının 1 Mayıs’ı, hem hükümet, hem de karşıtları için ayrı bir öneme sahip. Ülke çapındaki hükümet karşıtı eylemler, kendisine ve bakanlarına yönelik yolsuzluk operasyonları ve telefon dinleme skandallarıyla dolu bir yıl boyunca, siyasi kariyerinin en zor dönemini yaşayan Erdoğan; bir ay önceki seçimden büyük bir zaferle çıkarak iktidarını pekiştirdi. Hükümet sözcüleri, her ne kadar Taksim’in kapatılmasının nedeninin kutlamalara katılanların can güvenliği olduğunu söylese de; muhalifleri, Erdoğan’ın, son bir yıldır yaşadığı tüm sıkıntıların başladığı yer olarak gördüğü Taksim’i; on binlerce polisle doldurup 1 Mayıs kutlamalarına kapatarak; kendilerini cezalandırmak istediğini düşünüyorlar.Hükümet yanlısı olmayansendikalar ve diğer tüm muhalif gruplar; hükümetin kendilerine dayattığı “farklı kutlama alanını” kabul etmek istemiyor ve Taksim’in kendileri için ne kadar önemli olduğunu bir kez daha göstermek istiyorlar. Güçlü olan hükümetin kendi istediği gibi şekillendirmeye çalıştığı ve zayıf ama inançlı grupların kutsal görüp korumaya çalıştıkları Taksim Meydanı; İsrail’le Filistin arasındaki Mescid-i Aksa meselesi gibi; uzun yıllar gündemde olmaya devam edecek gibi görünüyor.
19 Mayıs: Türk Kurtuluş Savaşı’nın başlangıcı (!)
Türkiye’de 19 Mayıs, 1930’lu yıllarından beri, “Gençlik ve Spor Bayramı” olarak kutlanmıştır. 1980 Askeri Darbesi’nden beri ise adı “Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’dır”. 2012 yılına kadar; ülke çapında, tüm devlet protokolünün katıldığı, çoğunlukla lise öğrencilerinin büyük statlarda yaptıkları gösterilerle kutlanırdı. Ancak 2012’de, hükümet kararıyla, statlarda yapılan büyük kutlamalara son verildi. Hükümetin kararının mazereti, havalar soğuk olduğu için, öğrencilerin bu gösterilere hazırlanırken hastalandığı ve derslerindeki performanslarının düştüğü şeklindeydi. Ancak ülkedeki en kalabalık muhalif grup olan Ulusalcılar için bu, “gerici” hükümetin laiklik ve Atatürk karşıtı uygulamalarından birisiydi: Kutlamalar sırasında genç kızlar ve erkekler, son derece modern ve mevsime uygun kıyafetleriyle statlarda gösteri yapıyorlardı ve bu durum Müslüman-muhafazakar bir hükümet için kabul edilemezdi! Ayrıca adı üzerinde “Atatürk’ü anma” bayramıydı ve hükümet için Atatürk hatırlanması değil, unutulması gereken biriydi! İşte bu yüzden Tayyip Erdoğan hükümeti, 19 Mayıs Bayramı’nı zaman içerisinde ortadan kaldırmanın ilk adımını atmıştı sadece!Ulusalcılar, bu iddialarında çok da haksız sayılmazlar; ancak 19 Mayıs’ın bayram olarak kutlanması, nesnel yaklaşıldığında da problemli görünüyor.
Türkiye’de, uzun yıllardan beri, dört milli bayram kutlanmıştır. 1919-1923 yılları arasında yaşanan dört olayın yıl dönümleridir bunlar. 29 Ekim (1923), cumhuriyetin ilanının yıl dönümüdür. 23 Nisan (1920), Kurtuluş Savaşı’nı yönetecek ve cumhuriyeti ilan edecek olan millet meclisinin Ankara’da toplanmasının yıldönümüdür. 30 Ağustos (1922) ise, Kurtuluş Savaşı’nda Türk ordusunun, Anadolu’daki Yunan ordusunu kesin olarak yenilgiye uğratmasının yıl dönümüdür. Bu üç yıl dönümünün ulusal bayram olarak kutlanmasının tarihi dayanakları sağlamdır. Ancak 4’üncüsü olan 19 Mayıs… İşte burada işler değişir.
Türkiye’de okullarda öğrenciler, 19 Mayıs 1919 tarihini, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu olan Mustafa Kemal Atatürk’ün İstanbul’dan Anadolu’ya geçtiği ve Kurtuluş Savaşı’nı başlattığı gün olarak öğrenirler. Hala, Türkiye vatandaşı olan herhangi birine sorsanız, alacağınız ezberlenmiş kısa cevap muhtemelen bu olacaktır. Bunu, son yıllarda değişmeye başlasa da, devlet tarafından uzun yıllar boyunca sürdürülen “Atatürk’ü yüceltme ve tüm Kurtuluş Savaşı tarihini Atatürk merkezli anlatma politikasının” bir mirası olarak düşünebiliriz. Oysa bütün tarihçiler bilirler ki; Kurtuluş Savaşı 19 Mayıs 1919’da başlamamıştır ve aslında bu tarihin, nesnel bakıldığında, tarihi açıdan çok da büyük bir önemi yoktur.
Atatürk, (1927’de partisinin kurultayında yaptığı uzun konuşmasının metni olan)Nutuk’ta, Kurtuluş Savaşı’nı kendi bakış açısına göre anlatır. Aynı zamanda, Kurtuluş Savaşı sırasında yanında olan ama savaş sonrasında muhalefete geçen rakiplerini de eleştirdiği, siyasi bir propaganda konuşması olan Nutuk’un başlangıç cümlesi; “19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktım” şeklindedir. Atatürk, kendisinin (gelecekte lideri olacağı) Milli Mücadele’yedahil olduğu gün olarak bu günü işaret etmiştir ancak hemen ardından, Anadolu’daki işgal karşıtı mücadelenin bu tarihten önce başlamış olduğunu da gösteren bilgiler verir. 19 Mayıs Bayramı, en temelde, yıllar boyunca Atatürk imgesini aşırı yücelterek Türkiye halkını (büyük çoğunluğunu) içten içe ondan bıktıran “askeri darbe zihniyetinin” bir uygulaması gibi görülebilir. Yine de, hele bu hükümet iktidardayken, Kemalist kesimin 19 Mayıs’ın yavaş yavaş kaybolmasına sessiz kalması pek olası görünmüyor.
Sadece onlardan oy almasa da, en temelde “Laik, Ulusalcı, Kemalist” olarak adlandırılabilecek kesimin temsilcisi konumundaki, Türkiye’de en çok oy alan ikinci siyasi parti olan Cumhuriyet Halk Partisi; cumhuriyetin kurucusu olan Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu parti olarak, daima onun ilkelerini koruyup sürdürme refleksi içerisinde olmuştur. Laiklik ve Atatürk konusundaki aşırı hassasiyetin, ülkede bu konuda hassas olmayan büyük bir çoğunluğu partiye destek vermekten uzaklaştırdığını fark eden şimdiki yönetim, son birkaç yıldır, bu konularda daha yumuşak bir politika izliyordu. Ancak bir ay önceki yerel seçimlerde (parti önceki seçime göre oylarını artırmış olsa da) iktidar partisinin beklenmedik büyük zaferi, parti içerisindeki Kemalist grupların seslerini tekrar yükseltmesi için onlara bir fırsat vermiş oldu. Ve seslerini daha da yükseltmek için, önümüzdeki 19 Mayıs Bayramını da kullanacaklardır. “19 Mayıs”, önümüzdeki birkaç yıl daha, Kemalistlerle hükümet arasında bir mücadele konusu olmaya devam edecek gibi görünüyor.
29 Mayıs: İstanbul’un Fethi; yeniden, yeniden ve yeniden…
Sıra geldi Mayıs ayındaki, Muhafazakarlar için önemli olan güne. Türkiye’deki dini günler, bayramlar; açık siyasi mesajlar verilemese bile siyasetçilerin halka ne kadar dindar olduklarını gösterdikleri, muhafazakar söylemlerin birbirleriyle yarıştığı dönemler olmuştur. Yine de, bu dini gün ve bayramlar, ülkenin geneli (hatta tüm dünyadaki Müslümanlar) tarafından kabul görüp kutlandığı için, muhafazakar siyasi ideoloji, bunları siyasileştirmekte ve kendisine mal etmekte zorlanır. Kemalistler’in sahiplendikleri, yücelttikleri ve övündükleri“resmi, milli bayramlar” ve “Atatürk gibi tarihi bir isim” varken; Muhafazakarlar, cumhuriyet tarihi boyunca, bunun karşısına koyacakları, sadece kendilerinin sahiplenip gurur duyacakları tarihi olaylar ve isimler arayışında olmuşlardır. Bu konuda aday olarak öne çıkan iki tarihi olay bir tarihi karakter var: Olaylar, “Çanakkale Savaşı (1915)” ve “İstanbul’un Fethi (1453)”; tarihi karakter ise Fatih Sultan Mehmed’dir. Çanakkale Savaşı’nın yıldönümüyle ilgili etkinlikler genellikle Mart ayında gerçekleştirilir. Sırtını tarihi belgeler yerine kulaktan dolma hikayelere dayayan (ki bunlara göre Türk askerleri savaş sırasında İslami mistik güçlerden büyük destek görmüştür) muhafazakar kesim, Çanakkale Savaşı’yla ilgili düzenlediği etkinliklerde, aslında savaşta çok kilit bir rolü olan ve buradaki başarısı sayesinde gelecekteki Kurtuluş mücadelesinin liderliğine gelebilmiş Mustafa Kemal’i yok saymayı tercih eder. “Çanakkale Savaşı”, ayrıca tartışılması gereken bir konu; ancak biz yıldönümü mayısta olan “İstanbul’un Fethi” üzerinde duracağız.
Türkiye’nin en büyük ve birçokları için en güzel şehri olan İstanbul’a sahip olmak; yani onun belediye başkanı olmak; Türk siyasetinde iktidara sahip olmanın anahtarı olarak görülür. Recep Tayyip Erdoğan, efsanevi siyasi kariyerine İstanbul’da başlamıştır ve kendisi ve takipçileri tarafından sık sık “İstanbul aşığı bir başbakan” olarak anılır. İstanbul’da, İstanbul’un Fethi, Fatih Sultan Mehmed’in yüceltildiği büyük etkinliklerle kutlanır. “560 yıldır minnettarız” gibi dev afişler yollara asılır. Bir tarihi olay olan “İstanbul’un Fethi” Türk Milli Tahi anlatısında çok önemli bir yere sahiptir ve Türklerin büyük çoğunluğu için bugün bile gurur duyulan bir olaydır. Fatih Sultan Mehmed de, en büyük Türk tarihi karakterlerinden birisi olarak kabul edilir. O, İslam peygamberinin fetihle müjdelediği kişidir ve bugün yaşayan tüm Türkler, “Fatih’in torunlarıdır”. Türkiye’de çocuklar, Batılı ülkelerin yüzyıllardır bu olayı hazmedemedikleri, Türkleri kıskandıkları ve yakaladıkları ilk fırsatta İstanbul’u Türklerden geri almak istedikleri hikayesiyle büyürler. İktidarda olan partinin temsil ettiği ideoloji için İstanbul’un Fethi, siyaseten sahiplenilmek istenen bir tarihi olaydır. 30 Mart 2014’teki yerel seçimlerden önceki süreçte; iktidar yanlısı medyanın; Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’u fethetmesi ve İstanbul’un 560 yıldır Türkler’in elinde olmasıyla; Tayyip Erdoğan’ın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olması ve onun siyasi görüşünden olan ardıllarının 20 yıldır İstanbul’u ellerinde tutmaya devam etmeleri arasında bir benzerlik algısı yaratmak için çabaladığına şahitlik ettik. Ülkede yıllardır reytingi en yüksek olan dizilerden biri olan ve senaryosuyla açık açık başbakanı ve iktidarını destekleyen mafya/casusluk dizisi “Kurtlar Vadisi”nin seçimden önceki bölümlerinden birinde şöyle bir sahne vardı: Bir kardinal (evet bir Katolik kardinal), ülkedeki (Hristiyanlıkla hiçbir alakası olmayan) ana muhalefet partisi lideri ve onun İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı adayını temsil eden oyuncuları kutsuyor ve “nihayet, yüzyıllar sonra İstanbul’u geri almayı başaracak mıyız” diye onlara soruyor. En tarafsız bakmak isteyen birinin bile “deli saçması” demekten kendisini alamayacağı bu sahneden etkilenebilecek binlerce seçmenin bilinçaltında, Erdoğan ve Fatih’in hikayelerinin benzer olduğu mesajı verilmeye çalışılıyordu. Muhtemelen bu 29 Mayıs’ta da, seçimlerden bir kez daha galip çıkmış olmanın etkisiyle de, çok büyük kutlamalar yapılacaktır. Yalnız, Türkiye’deki muhafazakar kesimin, Fatih Sultan Mehmed’i sahiplenmeye çalışmasında da, en temelden kaynaklanan bir sorun var. Fatih, hiçbir tarihçiye göre, asla bir muhafazakar değildir.
Zamanın koşullarına göre Fatih, son derece aydın bir hükümdardır. Açık fikirlidir, bilime ve sanata ilgilidir. Ve 30 yıllık iktidarı boyunca, halkı tarafından çok da sevilmemiştir. Sevilmemiştir, çünkü neredeyse her sene gerçekleştirdiği askeri seferleri finanse etmek için, yıllık standart vergiler dışında, çeşitli yöntemlerle, sürekli ekstra vergiler toplamıştır. Vezirleri onun için genellikle bir danışman değil, bir emir uygulayıcısı olmuştur ve ülkesini tek başına, adeta demir yumrukla yönetmiştir. Ayrıca Batılı unvanları (Kayser-i Rum gibi) gururla taşımış ve aynı batılı hükümdarlar gibi, kendi tablolarını yaptırmıştır. Muhtemelen tüm tarihçiler katılacaktır ki; eğer demokratik bir seçimde aday olsaydı, Fatih Sultan Mehmed’inmuhafazakarlardan oy alması çok zor olurdu. Ama o, bugün okullarda, Osmanlı tarihinin en büyük padişahı olarak öğretiliyor. Ondan sonra yerine geçen ve onun tablolarını saraydan attıran oğlu Sofu Bayezid, işte o tam bir muhafazakardı. Oldukça dindardı ve din adamlarına büyük saygı gösterirdi. Çok az askeri sefere çıktı; babası gibi ekstra vergiler almadı ve tarihi kaynakların söylediğine göre halk tarafından çok seviliyordu. Bayezid seçime girse, muhtemelen muhafazakar oyların büyük bölümünü toplardı. Ancak o, bugün Türk okullarında, yükselme dönemindeki başarısız padişah olarak öğretiliyor.
Türk insanın tarih bilgisinin az olması sayesinde, muhafazakar iktidar, Fatih’i ve Fethi sahiplenmede, kısa vadede, pek bir sorun yaşamayacak gibi görünüyor. Önümüzdeki yıllar boyunca da, her 29 Mayıs’ta, “minnettar” olmaya devam edeceğiz. Bir daha, bir daha ve bir daha…
1 Comment
Pingback: Mayıs’ın 3 gününe, Türkiye’den 3 siyasi ideoloji - HistoryaNet