IRAN – Iran-Saudi relations: conflict and cooperation

There are always border disputes, political, and more important of all ideological, in the Persian Gulf and it seems to be the integral issue in the region. The past and present war zones emanated from the same factors. Energy and the exploitation of underground hydrocarbon resources should be added to the discussion.

Due to the existence of underground wealth in the countries, its politicians do not take responsibility for their own people and tolerate involvement of major powers at any cost. Historically Portugal and England began the foreign involvement and nowadays we can see the presence of the United States in the region – displaying the importance of the Gulf region to the other countries of the world.

The Gulf region has always attracted theorist’s view and in recent decades the region’s impact on the world’s security arrangements was a main topic. The civil war in the Persian Gulf region has changed the situation in the region, the war between Iraq and Iran, Bahrain, Kuwait and Iraq causes conflict and worsens the relations between the countries, whilst they follow their own interests.

Relations between countries of the region need to be reviewed and looked at positively to improve conditions because any negative movementmay cause war in the region, given the lack of stability. More than anything their divisions and unrest provide condition for abuse.

Relations between Iran and Saudi Arabia have a decisive role in the region, the two great regional powers that have always affected the relations between the two nations in the Persian Gulf region. We should divide relations between the two countries into two periods, before and after the Islamic revolution. Dividing the field of cooperation before and after the Islamic revolution of Iran shows that most conflicts arose before the Islamic revolution.

Arabia is considered a most mysterious and unknown country according to the opinion of many experts, and it is not comparable with any Arab country and region and deeply traditional, with a family system. Discussion of relations with this country are complex, given the very religiously centred view of the government.

Perhaps Saudi-Arabia should be reminded, that such a strongly religious view of the world and other countries may have negative consequences for them.

Relations between the two countries (Iran and Saudi Arabia) have never been at optimal levels, though in history also, relations between the two countries were stable before the Islamic revolution but this situation was result of a two column policy that the United States of America created and both countries established their relationships with it.

But as we saw after the change of the nature of the Iranian Government, their stance is more menacing, whether in speech or in action, challenging mental relations between the two countries. Iran and Saudi Arabia both claim leadership of the Middle East and Muslim countries, two powers that one of them is Shi’a and the other one is Sunni and this issue has affected the relations between the two countries throughout history.

This issue is not current but Saudian support for Saddam Hussein in the 8 years war against Iran. Iran’s support for Yemen’s Shi’a sin opposition to Saudi -new challenges face both countries relating to Syria. Both have different stances and making different decisions will result in heavy financial costs and a reputation of two different sides. The Governments of Iran and Saudi Arabia pay the cost of the conflicts which result from regional and ideological competition. Another test for the relations between these two countries is Iraq and the latest evolution. Saudi Arabia  currently supportsthe Daesh terrorists against the Government of Iraq and this subject is so important for Iran’s security and it may seriously challenge relations between Iran and Saudi Arabia ina war  which is Iraq, if it does not have rational behaviour in this regard .It also implies heavy cost for the 2 countries, in the case of Iran, this behaviour is made after positioning of the leader of the Islamic Republic of Iran (Ayatollah Khamenei) based on non-interference in the Iraq situation  but  Saudi Arabia should  look  with rationally position at any new revolution in Iraq, Saudi Arabia  needs to know that any instability in the region will result in Saudi Arabia facing  serious  challenges .

However, relations between Iran and Saudi Arabia come along with ideological struggle for the leadership of the Islamic world. Saudi Arabia always tries to tarnish the Iranian revolution and define it as a threat for regional countries. This mistrust about Iran, in particular from Saudi Arabia and Arab countries, is a big strain on the Gulf regions, especially since there is no view to an improving of this ideological conflict.

Due to regional and international importance of the Persian Gulf, the issue of energy and underground resources and the position of both countries in OPEC are non-negligible – perhaps they can find large areas of cooperation within this economic community. Of course ideology needs to be kept out of this relationship, so that both countries can move together without any friction. Thereby usefulness for both countries will be increased and also the stability of the Gulf region could be increased, leaving the old enmities and mutual suspicion behind. Nonetheless, Saudi Arabia prefers todevelop it’s collaboration with powerful countries because they see their survival in this situation and try to guarantee their survival under powerful countries with respect to privileges. This seems plausible for Saudi Arabia, given its weak legitimacy.

An important note regarding the relations between both countries is that Iran and Saudi Arabia stated their positions based on their perceptions of each other and didn’t treat it based on reality.

Iran and Saudi Arabia must understand this point that other countries intend to maximize profits in relations with two countries and we can earn most of the benefit from two countries, but according to the new conditions in Iran and type of positive interaction and positive view to the region countries and their relation it seems relation move toward stability.

Of course, it can be said that relations between the two countries depends on their relations with West, and Saudi Arabia doesn’t trend that Iran and the West have a good relation and it was shown by recent Iran’s negotiations with the 3+3 groups (France, Germany and United Kingdom, for EU, and Russia, China and USA) and their positioning is clear.

The final point is that Iran and Saudi Arabia should move toward cooperation and away from ideological conflict in order to achieve maximum benefits, in the field of energy, technological cooperation, the strategic position of the region for west, OPEC and economic issues can play role as a capacity factors in the relations between the two countries.

Mutual understanding gives more advantages to both countries, the region by this relation and corporation will be stable,and it would provide peace in the region and typically we can say that this can be the result of both countries having constructive relations.

Iran and Saudi Arabia can benefit from Iraqi and Syrian experiences and move in line with their relationship based on mutual respect.

But realistically this can’t be seen from Saudi Arabia such as support the Daesh terrorists.

به نام خدا

موضوع : بررسی روابط ایران عربستان ( اختلاف و زمینه های همکاری )

هادی نصیری[1]

وجود اختلافات رمزی، سیاسی و مهم تر از همه ایدئولوژیک در منطقه خلیج فارس همواره وجود دارد و با شرایط موجود و جهت گیری کشور ها به نظر می رسد از موارد جدایی ناپذیر منطقه باشد. جنگ های منطقه در گذشت و درحال حاضر نشأت گرفته از همین عوامل می باشد و باید بحث انرژی و بهره برداری از منابع زیر زمینی و هیدروکربنی را نیز به این موارد اضافه کنیم که با توجه به وجود ثروت های زیر زمینی کشور ها و دولتمردان آن ها را در قبال مردم خود پاسخگو نیستند و برای خواسته خود هر گونه هزینه ای را متحمل می‌شوند. دخالت قدرت های بزرگ در طول تاریخ وجود داشته، از پرتغال و انگلیس شروع و هم کانون شاهد حضور آمریکا در منطقه هستیم، و این نکته ای است که وجود دارد و اهمیت منطقه خلیج فارس را برای کشور های دیگر نشان می‌دهد. منطقه خلیج فارس همواره نگاه نظریه پردازان و نگاه خاص آن ها را در دهه های اخیر به خود معطوف ساخته است به گونه ای که در ترتیبات امنیتی جهان این منطقه همواره مورد توجه بوده است.

جنگ های داخلی در منطقه خلیج فارس وضعیت منطقه را تغییر داده است، جنگ بین عراق و ایران، جنگ بحرین، جنگ عراق و کویت و درگیری هایی از این قبیل نوعی حس بی‌اعتمادی و نگاه منفی بین کشور ها نسبت به یکدیگر ایجاد کرده است و دخالت های کشور های خارج از منطقه برای کسب منافع خود وضعیت را بدتر کرده است.

روابط بین کشور های منطقه نیاز به نوعی بازبینی و نگاه مثبت کشور ها به یکدیگر در جهت بهبود شرایط دارد زیرا هر نوع حرکت منفی و جنگ در منطقه و عدم ثبات، بیشتر از هر چیزی به ضرر خود کشور ها می‌باشد و تفرقه و بی اعتمادی کشور ها شرایط را برای سوء استفاده دیگر کشور ها هموار خواهد کرد.

روابط ایران و عربستان نقش تعیین کننده ای در شرایط منطقه دارد، دو قدرت بزرگ منطقه ای که همواره روابط این دو کشور در طول تاریخ منطقه خلیج فارس را تحت تاثیر خود قرار داده است، روابط این دو کشور را باید به دو دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی سال 1357 ( 1967) تقسیم بندی کنیم، که قبل از انقلاب زمینه های همکاری و پس از انقلاب اسلامی ایران تعارضات خود را بیشتر نشان دادند.

کشور عربستان بنا به عقیده بسیاری از کارشناسان اسرار آمیز ترین و ناشناخته ترین کشور منطقه محسوب می‌شود که قابل مقایسه با هیچ کشور عربی و منطقه ای نیست و نظام عمیقا سنتی، قبیله ای و خانوادگی بحث روابط با این کشور را نیز برای کشور های دیگر پیچیده کرده8 است، نوع نگاه دولتمردان این کشور به جهان خارج و ادعای آن ها برای رهبری جهان اسلام و نگاه از بالا به دیگر کشور ه8ای منطقه در بسیاری از موارد این کشور را در مقابل دیگر کشور ها قرار داده است، نکته ای که در اینخصوص باید به عربستان یاد آور شد این است که این نوع نگاه به جهان و دیگر کشور ها پیامد های منفی برای آن ها به دنبال خواهد داشت.

روابط دو کشور ایران و عربستان هیچگاه در طول تاریخ در سطح مطلوب برقرار نبوده است، هر چند قبل از انقلاب اسلامی ایران روابط دو کشور ثبات داشت ولی این وضعیت نیز حاصل سیاست دو ستونی بود که آمریکا آن را ایجاد کرده بود و دو کشور در غاب آن روابط خود را برقرار کرده بودند. ولی همانطور که شاهد بودیم پس از تغییر ماهیت حکومت در ایران روابط تا حد بسیار زیادی تیره تر گشته است و همواره چه در عمل و چه در گفتار چالش های فا روانی در روابط بین دو کشور وجود دارد. کشور ایران و عربستان هر دو ادعای رهبری کشور های مسلمان و خاورمیانه را دارند، دو قدرتی که یکی از آن ها شیعه مذهب و دیگری سنی مذهب می‌باشد و این موضوع در طول تاریخ روابط سیاسی دو کشور در نوع رابطه و سطح روابط تاثیر بوده است. نکته کلیدی اینجاست که دو کشور منافع متضاد برای یکدیگر و در مقابله با یکدیگر ترسیم کرده اند، این موضوع نه درحال حاضر بلکه از زمان های دور وجود داشته است، حمایت عربستان از صدام حسین در جنگ 8 ساله علیه ایران، حمایت ایران از شیعیان یمن در مقابل عربستان و تحرکاتی از این قبیل وجود داشته است، چالش جدید پیش روی روابط دو کشور به بحث سوریه، تروریست های داعش مربوط می‌شود، در بحث سوریه عربستان و ایران روبروی یکدیگر ایستادند و مواضع متفاوتی را اتخاذ کردند که نتیجه این امر هزینه سنگین مالی و نامی برای دو طرف بود و دولت های بزرگ بدون صرف هزینه چشمگیری به اهداف خاص خود دست یافتند و این دولت های ایران و عربستان بودند که هزینه درگیری ها را پرداخت کردند که این نشأت گرفته از ا یک رقابت منطقه ای و ایدئولوژیک بود، اما آزمون دیگر در روابط بین این دو کشور موضوع عراق و تحولات اخیر آن می باد، عربستان درحال حاضر از تروریست های داعش در مقابل دولت عراق حمایت های همه جانبه را اعمال می کند و این موضوع برای امنیت ایران مهم به شمار می‌رود و ممکن است روابط ایران و عربستان را دچار چالش جدی تر بکند و جنگ ایران و عربستان در جبهه ای به نام عراق رخ دهد، اگر در خصوص ا ین موضوع رفتار عقلایی نداشته باشند. هزینه های سنگینی برای د و کشور به همراه خواهد داشت، در خصوص ایران این رفتار پس از موضع گیری های رهبر جمهوري اسلامي ايران ( آیت اله خامنه ای ) مبنی بر عدم دخالت در وضعیت عراق اتخاذ شد ولی باید عربستان نیز به ور از هر گونه نگاه ایدئولوژیک به خضوع تحولات جدید در عراق موضع عقلانی تری اتخاذ کند، عربستانی ها باید بدانند هرگونه بی ثباتی در منطقه ثبات در عربستان را نیز با چالش جدّی مواجه خواهد کرد.

به هر حال روابط ایران و عربستان بیش از آنکه با واقع بینی و یک درک مشترک از همدیگر همراه باشد با نگاه ایدئولوژیک و منفی همراه بوده است و هیچگاه از حوزه های ظرفیت ساز در روابط دو کشور استفاده خوبی صورت نگرفته است و روابط همواره در زیر سایه سنی – شیعه، رهبری جهان اسلامی و نگاه ایدئولوژیک بوده است، عربستانی ها همواره در تلاش برای مخدوش کردن چهره انقلاب ایران بوده و آنرا یک خطر برای کشور های منطقه توصیف کرده اند که این نیز ناشی از نگاه خود عربستانی ها می‌باشد نه واقعیت های موجود این بدگمانی از عربستانی ها به طور خاص و کشور های عرب منطقه نسبت به ایران وجود دارد و برای رفع سوء ظن ها از سوی دو طرف هیچگاه تلاشی جدی صورت نگرفته است و این یک خلاء در روابط کشور ها و منطقه خلیج فارس محسوب می‌شود زیرا حل این مشکل به نفع همه کشور ها منطقه می‌باشد.

با توجه به اهمیت و جایگاه منطقه ای و بین المللی خلیج فارس، موضوع انرژی و منابع زیر زمینی، موقعیت دو کشور در اوپک، جایگاه و قدرت دو کشور میزان تاثیر گذاری این دو کشور در مسائل منطقه و کشور ها حوزه های همکاری زیادی می تواند یافت، البته در صورتی که درک متقابلی بین دو کشور به وجود آید. و روابط به دور از هر گونه دید ایدئولوژیک از سوی هر دو طرف دنبال شود، و دو کشور شرایط را به سوی وابستگی ها و همکاری های اقتصادی سوق دهند و در این راستا حرکت کنند می توان گفت که سودمندی هر دو کشور بیشتر خواهد بود، ولی این همکاری و روابط حسنه بین دو کشور در شرایط حاضر یک آرمان تلقی می‌شود و با توجه8 به شرایط منطقه ای دو کشور و دشمنی های دیرینه و سوء ظن دو کشور نیست به یکدیگر غیر ممکن به نظر می رسد.

کشور عربستان بیشتر ترجیح می‌دهد همکاری خود را با کشور های قدرتمند توسعه دهد زیرا بقای خود را در این شرایط جستجو می کند و سعی می کند زیر چتر حمایتی کشور های قدرتمند با توجه به امتیازاتی که می‌دهد بقای خود را نیز تا حدودی تضمین کند. که دلیل این امر و بی ثباتی در داخل عربستان مشروعیت ضعیف دولت می‌باشد.

نکته حائز اهمیت در خصوص روابط دو کشور همانطور که بیان شد این است که دو کشور ایران و عربستان براساس برداشت های خود از شرایط در قبال یکدیگر مواضع خود را بیان می‌کنند و براساس واقعیت های موجود رفتار نمی کنند و با توجه به برداشت های غیر واقع از موارد و شرایط موجود اقدامات اشتباه سبب بدتر شدن شرایط می‌شود.

ایران وعربتسان باید این نکته را درک کنند که کشور های دیگر نیز در روابط با دو کشور در پی به حداکثر رساندن سود خود هستند و بیشترین سود از روابط خضمانه این دو کشور از آن آن ها خواهد شد، ولی با توجه به شرایط جدید و روی کار آمدن دولت واقع گرا در ایران و نوع تعاملات مثبت و نگاه مثبت که به کشور های منطقه و روابط با آن ها دارد به نظر می رسد روابط به سمت ثبات حرکت کند. البته اگر عربستانی ها بازهم مثل گذشته مسائل دیگر را در نوع نگاه خود دخالت ندهند، البته بهبود روابط ایران با غرب برای کشور عربستان و دولتمردان این کشور به نوعی غیر قابل تحمل می‌باشد و در صورتی که بهبود روابط ایران و کشور های غربی و آمریکا رو به بهبود پیش برود و موضوع هسته ای ایران و تحریم های اعمالی از بن بست موجود خارج شود کشور عربستان نیز نوع نگاه خود را تغییر خواهد داد، به نوعی می توان گفت از سویی دیگر روابط دو کشور بستگی به روابط دو کشور با غرب نیز می باشد و عربستانی ها به هیچ وجه خواستار رابطه ایران با غرب نیستند و این موضوع از رفتار آن ها در قابل مذاکرات اخیر ایران با گروه 3+3 و موضع گیری آن ها کاملا مشخص است.

نکته پایانی اینکه ایران و عربستان به عنوان دو کشور تاثیر گذار منطقه برای کسب منافع حداکثری خود و بهره‌مندی بیشتر باید به سمت همکاری و دوری از هر گونه برخورد ایدئولوژیک حرکت کنند، زمینه انرژی و همکاری های تکنولوژیک، بحث حجاج، جایگاه استراتژیک منطقه برای غرب، اوپک و مسائل اقتصادی می توانند به عنوان عوامل ظرفیت ساز در روابط دو کشور ایفای نقش کنند و در صورت درک متقابل و واقع بینانه دو کشور سودمندی بیشتر را نصیب دو کشور بکند و منطقه با این شرایط و همکاری دو کشور به سمت ثبات حرکت خواهد کرد و این موضوعی است که صلح در منطقه و روی آن حاصل خواهد شد و به نوعی می توان گفت آرامش و سطح مطلوب روابط دو کشور ایران و عربستان آرامش را در منطقه تضمین می کند، ایران و عربستان می توانند از تجربیات سوریه، عراق و… استفاده کرده و در راستای یک رابطه مبتنی بر احترام متقابل حرکت کنند، که این واقع بینی از سوی عربستان به چشم نمی خورد، نمونه این عدم واقع بینی همانطور که اشاره شد حمایت از تروریست های داعش می‌باشد.

[1]دانشمند علوم سیاسی و روابط بین الملل ( تهران – ایران )

مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان